Ratslag

Op donderdag 27 oktober heb ik een presentatie gegeven op een vergadering van de Vogelwacht in Kollum. Deze vereniging bestaat al vanaf 1946, en is dus al meer dan 75 jaar actief bezig met de bescherming van vogels in het algemeen en weidevogels in het bijzonder.

Zij hebben mij uitgenodigd om wat te vertellen over het ecologisch bestrijden van ratten, waarbij het gebruik van rattengif wordt vermeden. Voorafgaand aan mijn presentatie heb ik kunnen luisteren naar een verslag van activiteiten van deze vereniging. Ik ben onder de indruk van wat er in Kollum en omstreken voor vogels wordt gedaan.

Ratslagmethode

In mijn presentatie heb ik het rattenjagen volgens de ratslagmethode uitgelegd en gesproken over de toepassing ervan bij de bescherming van vogels. Aanleiding is dat ratten ook weidevolgels bedreigen.

De vogelwachters gebruiken camera’s om de activiteiten rondom nesten van weidevogels in de gaten te houden. Ze kijken dan naar predatoren als roofvogels en marters die weidevogels en hun jongen belagen. Een verrassing is dat ratten flink schade toebrengen door de eieren te roven en jongen aan te vallen. De vraag was of een rattenjager daar wat aan kan doen.

Rattenbestrijding in de weilanden is typisch het domein van de jagers met een jachtakte en een draagverlof. Deze hebben een taak in het faunabeheer en daar hoort rattenbeheersing ook bij.

De ratslagmethode is meer gericht op het bestrijden van ratten in gebouwen en stedelijk gebied. Ik werk vooral op particulier terrein (op het erf) en in de stallen, kippenhokken, fabrieken, magazijnen en schuren. Ook in steden, bij restaurants, binnenplaatsen, achtertuinen en dergelijke.
Meer informatie over de ratslagmethode vindt u bij het collectief van RATTENJAGERS.NL.

Uilenwerkgroep Kollum

De volgelwacht houdt zich ook bezig met uilen populaties in Friesland. De Uilenwerkgroep van Kollum is onderdeel van een landelijke uilenwerkgroep. Via een van de vogelwachters ben ik in contact gekomen met Johan de Jong uit Beetsterzwaag.

Wij (mijn vriendin en ik) kregen de uitnodiging om te komen kijken bij het ringen van een nest jonge kerkuilen in Wetsens in Friesland. Zie ook op Facebook. Onderstaande foto’s zijn van Helma Sjamaar.

In het gesprek met Johan de Jong die de uilen heeft geringd blijkt dat hij wel degelijk een toepassing ziet voor de ratslagmethode. Hij weet uit ervaring dat veel kerkuilen slachtoffer worden van het rattengif dat op boerderijen wordt gebruikt. Vergiftigde ratten die ziek en dronken van de pijn op het erf ronddolen zijn een gemakkelijke prooi voor kerkuilen. Deze worden dan ook vergiftigd.

Landelijke uilenwerkgroep

Johan gaat onze werkwijze onder de aandacht brengen bij de landelijk uilenwerkgroep en van daaruit wil hij een nieuwsbrief doen uitgaan naar alle geregistreerde agrarische bedrijven waar uilenkasten zijn opgehangen. Daarin wil hij pleiten voor de inzet van professionele rattenjagers in en om de stallen. Rattengif is dan overbodig.

Bekendmaking: Johan de Jong is op 10 december 2022 overleden. Hij is 81 jaar geworden.
Zie ook bericht in de Leeuwarder Courant.

De belangstelling van de pers voor het rattenjagen met een luchtbuks blijft groot.

• BNN/VARA heeft t.b.v. een jongerenprogramma een leuke reportage gemaakt over de opleiding van rattenjagers volgens de Ratslagmethode.

• RTL5 heeft aandacht aan Ratslag besteed in het programma “De vuilste jobs van Nederland” die vanaf 1 september 2022 wordt uitgezonden. Ratslag komt in beeld in aflevering 1 en 3 op respectievelijk 1 en 13 september.

Afgelopen weken ben ik actief geweest in het prachtige Vondelpark in Amsterdam. Het is een bruisende omgeving met allerlei mensen die van allerlei dingen doen. Denk aan hardlopers, yogaklasjes, sportschooldingen, wandelaars, zonaabidders, lezers, slapers, praters, blowers en een ontelbaar aantal loslopende honden. De oplettende bezoekers zien ook hier en daar wel wat ratten scharelen tussen allerlei andere dieren.

Ik was daar op uitnodiging van een uitspanning met opdringerige ratten, die open en bloot op de terrassen rondscharrelen. De meeste gasten halen de schouders op en behandelen de ratten niet anders dan de duiven, kauwen, eksters en meeuwen die minstens zo opdringerig zijn. Desalniettemin was de uitbater bezorgd dat klanten het vervelend zouden vinden.

Bij mijn eerste bezoek na sluitingstijd heb ik helemaal geen ratten gezien. Kennelijk hebben de ratten hun dag/nacht ritme omgekeerd. Met deze wetenschap was mijn volgende bezoek overdag en was ik gewapend met een camera.

Het is ook heel leuk om met de camera te gaan jagen, onder het genot van een drankje. De uitbater verwende mij met een lunch en koffie. Ik kon ondertussen zien hoe de ratten zich tussen de gasten gedragen en ook een beeld krijgen van de populatie. Daarmee ontwikkelde zich ook een plan van aanpak.

Vanuit een raam op de bovenverdieping heb ik een prima overzicht op de terrassen rondom het pand. Gedurende de middag heb ik een voerplek gemaakt op zo’n 20 meter van dat raam. Ik heb steeds kleine hoeveelheden verkruimelde hondenbrokken uitgestrooid. Aan het einde van de middag kwamen er steeds meer ratten, die ik consequent wegjaag om te voorkomen dat zij zich vol eten.

Toen om een uur of acht dit terras werd gesloten (gasten werden naar andere terrassen geleid) kon ik aan het werk. In een uurtje tijd waren alle overlastgevende ratten afgeschoten, zonder dat de gasten er iets van hebben gemerkt.

Ik ben vandaag van verschillende kanten gewezen op onderstaand bericht van de NOS. Mensen vragen mij of dit ook mijn ervaring is en of ik daar veel werk aan heb.

Ik kan dat bevestigen, want ik ben regelmatig in Amsterdam aan de slag met rattenplagen. Bijvoorbeeld op het terras van een restaurant aan het IJ. Ook in de binnentuinen achter Amsterdamse benedenwoning heb ik al heel wat ratten weggeschoten. Gisteren had ik een nieuwe klus op het parkeerterrein van een conferentiecentrum in Amsterdam Duivendrecht. De facilitaire managers van dergelijke bedrijven weten mij steeds beter te vinden.

De provincie Noord-Holland heeft nog geen beleid rondom het verstrekken van ontheffingen aan professionele rattenjagers. De provincies Friesland, Noord-Brabant, Overijssel en Utrecht verlenen intussen al wel ontheffingen aan gekwalificeerde rattenjagers. Deze zijn opgeleid volgens de Ratslag-methode en lid van het collectief van RATTENJAGERS.NL.

Ik ben nu zo’n 12 jaar als professionele rattenjager actief in Nederland en ook wel in België. Tot voor kort was dit formeel niet toegestaan, maar gemeenten en provincies hebben mij nooit belet om dit nuttige werk te doen. In tegendeel. Sommige gemeenten geven mij opdrachten of verwijzen door. Ik merk dat nu ook de andere provincies onze methode hebben ontdekt. Wij zijn door Zuid-Holland en Zeeland benaderd om meer informatie over onze opleiding. Zij zijn bezig met een beleid om het werk van gekwalificeerde rattenjagers te ondersteunen met ontheffingen. In die ontheffingen is geregeld dat rattenjagers registreren hoeveel en waar ratten worden afgeschoten. Met deze informatie ontstaat een beter beeld van de rattenoverlast.

Intussen is duidelijk dat ratten niet meer bestreden kunnen worden met rattengif. Ratten zijn of worden resistent voor de gifstoffen en het probleem van doorvergiftiging van roofdieren is groot. Ook huisdieren als honden en katten worden slachtoffer van het rattengif. Vaak wordt de relatie met rattengif over het hoofd gezien als mensen met hun zieke huisdier naar een dierenarts gaan.

Beter laat dan nooit… Per 1 januari 2023 wordt het gebruik van ratten/muizengif door particulieren helemaal verboden. Ook binnenshuis. Alleen gecertificeerde professionals mogen onder voorwaarden en als laatste redmiddel nog rattengif gebruiken. Gelukkig heeft de rattenbestrijding met luchtdrukwapens zich intussen ontwikkeld tot een effectieve methode, die het gebruik van rattengif overbodig maakt. Overheden moeten nu wel zorgen dat deze methode gelegaliseerd wordt. De provincies zijn intussen op de goede weg. Nu moeten de gemeenten nog worden overtuigd van de effectiviteit en de veiligheid van de ratslag-methode, zodat deze ook kan worden toegepast op voor het publiek toegankelijke terreinen (als parken, pleinen en plantsoenen), die voor de gelegenheid een nachtje moeten worden afgezet.

Omdat mijn huidige camper dit jaar zo’n 15 jaar oud is wordt het tijd om een nieuwe te gaan bouwen. Ik heb daarvoor een mooie 5 jaar oude Nissan NV400 L2H2 gekocht. Dit is hetzelfde model als een Renault Master. Ik heb de oude camper voor de laatste keer ingepakt voor een korte meivakantie. Daarna wordt hij verkocht en ga ik aan de slag met de Nissan.

Ik ga nu voor de vijfde keer een camper bouwen op basis van een busje. Mijn eerste was een Suzuki-minibusje, de tweede een oude Fiat, de derde een Renault Master L1H2 en de vierde een Renault Master L2H2. Zoals gezegd, de Nissan NV400 is vrijwel gelijk aan de Renault Master.

De laatste drie campers zijn gebouwd op ongeveer hetzelfde (eigen) ontwerp. Dit is intussen een beproefd concept waar ik nu al 20 jaar in woon en werk. De laatste jaren is mijn camper steeds meer een bedrijfsauto geworden, waar ik elke dag mee rondrijd. Ik gebruik ‘m ook privé.

In de aanloop van dit project heb ik me opnieuw verdiept in het ontwerp. Daarvoor heb ik ook het internet afgestruind om nieuwe ideeën op te doen. Tot mijn verwondering heb ik geen betere ontwerpen kunnen vinden. Wat ik tegenkom is ronduit onpraktisch en onhandig. Ik heb geen patent op mijn ontwerp en wil deze graag delen. Daarom hieronder wat beeldmateriaal van het ontwerp, waarmee ik komende zomer aan de slag ga.

Bovenstaand filmpje toont de inrichting tijdens het reizen. De keuken met koelkast zit rechts. De bank met tafel mag tijdens het rijden niet gebruikt worden. Ik heb drie zitplaatsen voorin de cabine (niet weergegeven) met veiligheidsriemen.

De tafel kan tijdens het rijden ook worden weggehaald. Dit doe ik bijvoorbeeld als we fietsen willen meenemen. Deze zetten gewoon achterin tegen de keuken. Ik gebruik te camper ook als vrachtauto. Ik gooi dan de kussens eruit en zet te tafel weg.

Achterin staan jerrycans voor drinkwater en afvalwater. Daar ligt ook het reservewiel. Verder is er ruimte voor stoeltjes, klaptafel, de elektronica en de accu. Dit is niet in detail uitgewerkt.

Tijdens het koken wordt afdekking van het aanrecht naar links geschoven. Daarop wordt een inductie kookplaat gezet en aangesloten aan 230V spanning van de omvormer. De kookplaat zit tijdens het reizen onder in de lade. Op deze manier is er veel ruimte om te koken. Ook de tafel is binnen handbereik.

Er komt een flinke set zonnepanelen op het dak, waarmee de Lithium accu wordt opgeladen. Een zware omvormer (2500 Watt) zorgt voor voldoende power voor de inductie-kookplaat. De verwarming werkt op diesel uit de brandstoftank. Hierdoor heb ik geen LPG-installatie meer nodig.

De zitbank is zodanig ontworpen dat deze kan worden omgezet naar een twee persoons bed van 190 x 150 cm. Het tafelblad bestaat uit twee lagen die samen precies tussen de banken passen. De zijkant van de bank klapt op en wordt met een steun op zijn plaats gehouden. De kussens van de bank passen precies in het bed.

De keuken is gedeeltelijk geopend, zodat we bij de wasbak en het kraantje kunnen om ons te wassen. Op het aanrecht hebben we een plasemmertje (met deksel) staan. We hoeven er dus ‘s-nachts niet uit.

Half mei begin ik met de bouw van de nieuwe camper. Ik denk dat ik daar wel de hele zomer mee bezig ben. Ik zal daarvan regelmatig een bericht maken om geïnteresseerden op de hoogte te houden. Als je gedetailleerde tekeningen van het ontwerp wilt dan moet je gewoon even bellen.

Ik ben in het afgelopen jaar al op drie locaties in Oosterwold aan het werk geweest. Het gaat dan om rattenoverlast in en om een perceel. De bewoners daarvan maken zich zorgen om de ratten die zij in hun tuin hebben en erger onder hun vloer of in de muren.

Bij mijn bezoeken op locatie word ik getroffen door de manier waarop er gebouwd wordt. Ik ben onder de indruk van de creatieve huizen die daar met veel zelfredzaamheid worden opgetrokken. Er wonen ook bijzondere mensen, waarbij ik me thuis voel. Vaak stedelingen, die de kans aangrijpen om landelijk te kunnen wonen en daar zelf invulling aan geven met kippen, geitjes, varkentjes, paarden en noem maar op. Er wordt veel getuinierd en groenten geteeld. Als je de windmolens aan de overzijde van de A27, die ‘s-nachts met felle rode lampen worden opgelicht vergeet, dan is het daar idyllisch wonen.

Als ik daar speur naar ratten zie ik ook reeën, hazen en andere dieren in de omliggende weilanden en bossen. Verder hoor en zie ik regelmatig uilen. Klanten die mij hebben gevraagd om populaties van ratten in beeld te brengen heb ik tot nu toe kunnen geruststellen. Over het algemeen valt het nog wel mee en daar waar (bijvoorbeeld rond een kippenhok) ratten zitten kan ik die tot nu toe gemakkelijk afschieten. Bij de evaluatie bespreken we wat er gedaan kan worden om rattenoverlast te voorkomen. Ik merk dat bewoners dan ook direct aan de slag gaan om ratten te weren uit hun huizen, beplanting tegen de woningen weg te snoeien en het voer in de kippenrennen zo aan te bieden dat de ratten er minder goed bij kunnen.

Gisteravond ben ik door een nieuwe klant uitgenodigd. Eigenlijk hetzelfde verhaal. Een woning waarvan de wering van ratten niet op orde is. Door het inklinken van de grond rondom de gebouwen ontstaan gaten waardoor ratten onder het huis kunnen komen. Verder wat kipjes, die ratten aantrekken. Mijn observatie in de tuin gaf ook hetzelfde beeld als bij eerdere klanten. Niet veel ratten, maar toch wel meer dan wat je in een woonwijk zou verwachten. Een uitgebreidere scan van het complex met woningen omgeven door water vanuit overzijde van de sloot laat een veel zorgelijker beeld zien.

Als ik rondom het “Eiland” loop zie ik in de slootkanten in iedere tuin wel een paar ratten scharelen. Tuinen, die niet van mijn opdrachtgever zijn. Ik ben begonnen om deze ratten af te schieten en nadat mijn magazijn (met kogeltjes) leeg was lagen er in de verschillende tuinen tientallen dode ratten. Ratten, die ik niet kon opruimen, omdat de betreffende bewoners niet op de hoogte waren van mijn actie. Gelukkig was de opdrachtgever bereid om ook de ratten van de buren te betalen. Ik heb opnamen gemaakt van de gedode ratten.

Ik verwacht in deze wijk binnenkort veel ratten, omdat niet alle bewoners zorgvuldig met dierenvoer, niet geoogste groenten en etensresten omgaan. Daarbij komt dat rietkragen (in de eigen tuinen) en struikgewas niet overal worden onderhouden. Als dan ook de wering van ratten bij gebouwen (en onder dierenverblijven) niet op orde is dan kunnen rattenpopulaties snel uitgroeien tot een rattenplaag.

Ik denk dat de bewoners pas in actie zullen komen als zij geconfronteerd worden met zo’n rattenplaag. Ik heb mijn klanten gewaarschuwd voor dit scenario en hoop oprecht dat zij door samenwerking in de buurt een rattenplaag kunnen voorkomen. Als er een rattenjager nodig is ben je feitelijk te laat.

Als ik ergens bezig ben om ratten af te schieten dan lukt het mij altijd wel om een populatie te reduceren tot natuurlijke omvang. De laatste paar ratten krijg je meestal niet te pakken. Dat is ook niet nodig, want ratten horen in de natuur en het is een illusie dat je alle ratten kunt opruimen. Het wordt anders als je gevraagd wordt om in een huis ratten te bestrijden. Dan wil je dat er geen enkele rat overblijft. Eén rat in huis is er één te veel.

Ik ben in de loop van de tijd die laatste (paar) rat(ten) een “MacGyver” gaan noemen, naar de bekende handige ex-spion Agnus MacGyver in een Amerikaanse serie. Deze kon met een Zwitsers zakmes, ducttape en wetenschappelijke kennis allerlei oplossingen verzinnen voor uitzichtloze situaties.

Zo’n MacGyver-rat heeft een aantal jachtpartijen overleeft en heeft daarmee zoveel ervaring opgedaan dat hij eigenlijk niet meer te vangen is. Hij laat met allerlei handige trucjes een rattenklem afgaan en eet die vervolgens lekker leeg. De rat heeft geleerd wanneer de rattenjager langskomt. Hij reageert bijvoorbeeld op de schuifdeur van de bedrijfswagen. Waarschijnlijk is ook de lichaamsgeur van de rattenjager is zijn geheugen gegrift. Als er in een huis een MacGyver overblijft dan heb ik een flinke uitdaging.

Ik moet dan als rattenjager een nieuwe aanpak verzinnen voor deze speciale rat. Meestal begin ik met te proberen om de rat met wering, wegnemen van alle voedselmogelijkheden, verstoren zover te krijgen dat hij gewoon vertrekt. Als dit niet lukt dan blijft er niets anders over dan hem op een specifieke plek te gaan voeren. Dit moet dan een plek zijn die van relatief grote afstand te beschieten is. Het beste werkt als je de rat naar buiten kunt lokken. Je moet dan wel weten waardoor de rat naar buiten kan komen. Desnoods moet je daarvoor speciaal een uitgang creëren.

Ik heb wat dit betreft goede ervaringen met dakgoten. De meeste oude huizen hebben overal gaten. Zeker op zolder. Als je MacGyver kunt verleiden om naar de dakgoot te komen dan is deze goed af te schieten. Voordeel van een dakgoot is dat er alleen ratten komen uit het huis. Een andere optie is om een voerplek in de tuin te creëren met als nadeel dat je dan ook ratten uit de omgeving lokt. Je weet dan nooit zeker of je MacGyver hebt gevangen.

Ik probeer om zoveel mogelijk dichtbij huis (rond Ternaard en Houten) te werken. Af en toe laat ik me verleiden om verder te reizen als er een bijzondere klus op mijn pad komt.

Dit keer was het een kalvermester bij Antwerpen in België die bijna smeekte om hulp. Hij had veel geld uitgegeven aan verschillende ongediertebestrijders. Deze sloten hem op in kostbare contracten zonder dat er resultaten werden bereikt. Hij had nu de tweede eruit gegooid en ondertussen was de rattenplaag alleen maar erger geworden.

Hij belde in de hoop dat mijn methode wel zou werken en hij begon te vertellen. Hij had verschillende (open) stallen waar kalveren, “uitgemolken” melkkoeien en “impotente” fokstieren worden vetgemest voordat ze naar het slachthuis gaan. De dieren lijden daar een onbekommerd leven in de buitenlucht met veel en lekker eten. Het zijn echter niet alleen de koeien die worden vetgemest. De bruine ratten die ik daar aantrof leken ook wel vetgemest. En ook de wat kleinere zwarte ratten zagen er gezond en wel doorvoed uit.

Na een rondleiding over het bedrijf heb ik in mijn camper op mijn gemak gekookt en gegeten. Na zonsondergang ben ik gaan speuren naar ratten. De boer was nog bezig met voeren. Toen hij klaar was en de lichten uitgingen kwamen overal ratten te voorschijn. Nadat ik de eerste had afgeschoten en geraapt, zag ik dat hier bruine en zwarte ratten naast elkaar leven. Kennelijk waren de zwarte ratten de bruine aan het verdringen. Ik trof alleen volwassen bruine ratten, terwijl er van de zwarte soort veel jongen op het erf rondliepen. De bruine waren allemaal grote en oude ratten. Zij liepen vooral op de grond. De zwarte ratten zaten hoog. Ik heb er zelfs een aantal uit de bomen en van het dak geschoten. Ik heb geen enkele jonge of jong volwassen bruine rat gezien. Ik had er toch genoeg geschoten. Ik heb niet zo vaak meer dan 30 ratten op één avond. De boer was er in iedergeval blij mee en wilde graag (€6,- per rat) betalen en de hoge voorrijdkosten op de koop toe nemen.

Ik vraag me af wat hier nu aan de hand is. Het verhaal gaat dat de bruine rat die oorspronkelijk uit Azië komt de Europese zwarte rat heeft verdrongen. Wat maakt dat het hier andersom gaat? Komt het door de klimaatverandering?

Mij bekruipt een ander idee… Het zou mij niet verbazen als blijkt dat de manier van bestrijden hier het verschil maakt. Ik heb op deze boerderij op verschillende plekken gifblokjes gezien die met ijzerdraad open en bloot aan een hek waren vastgemaakt. Iets wat ik in Nederland nog nooit heb gezien! Zou het zo zijn dat bruine ratten wel van het gif eten en de zwarte ratten niet of minder? Overleven de oude bruine ratten omdat zij ervaring hebben en het gif vermijden?

De boer vertelde dat er vroeger alleen bruine ratten waren en nu ziet hij steeds meer zwarte ratten. Voor hem maakt het geen verschil. Behalve dan, dat hij (en de ongediertebestrijders) kennelijk niet in staat zijn om deze nieuwe rattenpopulatie in de hand te houden.

Hoe dan ook. Voor mij als rattenjager maakt het niet veel uit of ik een zwarte of bruine rat spot. Ik zie intussen in de infraroodkijker aan het silhouet om welke het gaat. Het gedrag is wat anders, maar beide soorten zijn gemakkelijk in donker te spotten. De zwarte rat lijkt wat gemakkelijker af te schieten. Ik heb de indruk dat ze minder schuw en bewegelijk zijn als de bruine soortgenoot.

Ik heb me voorgenomen om de volgende keer meer te observeren en aandacht te besteden aan het verschillende gedrag van de bruine en zwarte ratten. Ik wil weten hoe het mogelijk is, dat zwarte ratten een bestaande populatie van bruine ratten kan verdringen. Zodra ik hier meer over weet zal ik dat hier delen.

De gemeente Amsterdam is geïnteresseerd in het afschieten van ratten in de stad. Ik vind dat met mijn methode van schieten op korte afstand en beperkt vermogen er veel meer mogelijk is dan men denkt. Door de beperkte vuurkracht en het allerkleinste kaliber te gebruiken is het risico beperkt en aanvaardbaar.

Ik ben al een paar jaar actief in de grote steden en kan in gebouwen, achtertuinen en zelfs op binnenplaatsen van 5x5m ratten effectief aanpakken. Intussen geef ik trainingen om met name ongediertebestrijders op weg te helpen met deze methode van specialistisch rattenjagen.

AT5 (Mark Schrader) brengt de problemen rondom ratten goed in beeld en laat zien dat mijn methode in stedelijk gebied toepasbaar is. Vooralsnog kan dat alleen op particulier terrein. Als de gemeente medewerking verleend, dan kan de specialistische rattenjager ook in (afgezette) parken en plantsoenen rattenpopulaties tot natuurlijk omvang terugbrengen, zonder het ecosysteem te vernielen. Zeker nu de ratten hongerig rondscharelen na de ingestelde voerverboden in verschillende Amsterdamse stadsdelen.

Ik ben afgelopen donderdag geïnterviewd samen met Bert en Barbera Kroes van een boerderij in Nijeveen. Ook onze rattenkenner des Vaderlands Bastiaan Meerburg heeft een bijdrage geleverd.